ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 2008

Του ΑΝΤΩΝΗ ΝΤΑΒΑΝΝΕΛΟΥ*

Συμπληρώνονται 5 χρόνια από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, ένα γεγονός που αποδείχθηκε ορόσημο για τις πολιτικές εξελίξεις των χρόνων που ακολούθησαν, ένα γεγονός που τότε έθεσε "ερωτήματα" τα οποία ακόμη ζητούν "απαντήσεις". Αναδημοσιεύουμε παλιότερο κείμενο (δημοσιευμένο το Δεκέμβρη του 2012 στην "Εργατική Αριστερά") που καταπιάνεται με αυτά τα ζητήματα και καταθέτει σκέψεις που παραμένουν επίκαιρες στη σημερινή συζήτηση.

Η εξέ­γερ­ση της νε­ο­λαί­ας το Δε­κέμ­βρη του 2008 ήταν ένα ση­μα­ντι­κό γε­γο­νός, οι συ­νέ­πειες του οποί­ου με­τρά­νε ακόμα για τη δια­μόρ­φω­ση της συ­γκυ­ρί­ας.

Η μα­ζι­κό­τη­τά του ξε­πέ­ρα­σε κατά πολύ τα όρια της ορ­γι­σμέ­νης δια­μαρ­τυ­ρί­ας για τη δο­λο­φο­νία του Αλέξη Γρη­γο­ρό­που­λου. Κα­νείς δεν δι­καιού­ται να ξεχνά ότι πέρα από τις «νύ­χτες» –με τα οδο­φράγ­μα­τα και τους εμπρη­σμούς– υπήρ­χαν και οι «μέρες» με τις μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις και τις κα­τα­λή­ψεις των σχο­λεί­ων σχε­δόν σε όλη τη χώρα. Το ξέ­σπα­σμα της νε­ο­λαί­ας στην Ελ­λά­δα ξε­πέ­ρα­σε κατά πολύ –τόσο σε διάρ­κεια, όσο και σε κοι­νω­νι­κή αντι­προ­σω­πευ­τι­κό­τη­τα– τα «riots» που οι χώρες του ανα­πτυγ­μέ­νου κα­πι­τα­λι­σμού είχαν μέχρι τότε γνω­ρί­σει (π.χ. στο Λος Άν­τζε­λες, στο Λον­δί­νο ή στα ερ­γα­τι­κά προ­ά­στια του Πα­ρι­σιού…). Σωστά, λοι­πόν, ο διε­θνής Τύπος ανα­γνώ­ρι­σε το γε­γο­νός ως εξέ­γερ­ση και όχι ως «τα­ρα­χές».

Γι’ αυτό, άλ­λω­στε, η τότε κυ­βέρ­νη­ση του Κ. Κα­ρα­μαν­λή δεν μπό­ρε­σε να αντι­με­τω­πί­σει το γε­γο­νός μέσω της κρα­τι­κής κα­τα­στο­λής, πα­ρό­τι τα ΜΜΕ (συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των «δη­μο­κρα­τι­κών» ΜΜΕ της κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς) δια­τύ­πω­ναν με λύσσα το αί­τη­μα για άμεση επι­βο­λή του νόμου και της τάξης. Είναι σή­με­ρα γνω­στό ότι στα υπουρ­γι­κά συμ­βού­λια της ΝΔ πολλά κε­ντρι­κά στε­λέ­χη της Δε­ξιάς (π.χ. η πα­νί­σχυ­ρη τότε Ντόρα Μπα­κο­γιάν­νη) είχαν ζη­τή­σει την άμεση συ­ντρι­βή του κι­νή­μα­τος, έστω και αν αυτό προ­ϋ­πέ­θε­τε την ενί­σχυ­ση της αστυ­νο­μί­ας με κι­νη­το­ποί­η­ση επί­λε­κτων μο­νά­δων του στρα­τού.

Η λε­γό­με­νη «πα­ρά­λυ­ση» του Πρ. Παυ­λό­που­λου και το ίδιου του Κ. Κα­ρα­μαν­λή δεν οφει­λό­ταν στο χα­ρα­κτή­ρα τους, αλλά, αντί­θε­τα, στην εκτί­μη­ση ότι μια από­πει­ρα γε­νι­κευ­μέ­νης κα­τα­στο­λής θα οδη­γού­σε στη γε­νί­κευ­ση της εξέ­γερ­σης, με την πιο άμεση εμπλο­κή των ερ­γα­τών. Ο φόβος ενός σύγ­χρο­νου Πο­λυ­τε­χνεί­ου επέ­βα­λε στο κα­θε­στώς την τα­κτι­κή της ανα­μο­νής –με όποιο κό­στος– μέχρι την κοι­νω­νι­κή κό­πω­ση και τα αδιέ­ξο­δα του κι­νή­μα­τος να κά­νουν εφι­κτή την κα­τα­σταλ­τι­κή «σκού­πα».

Σε αυτή την εξέ­λι­ξη συ­νέ­βα­λε η στάση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, που εμπό­δι­σε τότε τη δια­μόρ­φω­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας» πάνω στο αί­τη­μα της κα­τα­στο­λής. Ο Αλ. Αλα­βά­νος –προς τιμήν του– βγαί­νο­ντας από τη δρα­μα­τι­κή σύ­σκε­ψη των πο­λι­τι­κών αρ­χη­γών στο Μα­ξί­μου, κά­λε­σε τους δια­δη­λω­τές να συ­νε­χί­σουν να δια­δη­λώ­νουν. Αντί­θε­τα, η Αλ. Πα­πα­ρή­γα επέ­λε­ξε να επι­τε­θεί στο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ («εξα­κο­λου­θεί να χαϊ­δεύ­ει τα αφτιά των κου­κου­λο­φό­ρων»), κα­τη­γο­ρώ­ντας τον ως πο­λι­τι­κό αυ­τουρ­γό των εμπρη­σμών.

Η επι­λο­γή του τότε προ­έ­δρου της Κ.Ο. του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ πλη­ρώ­θη­κε με αντί­τι­μο τη δια­κο­πή της δη­μο­σκο­πι­κής εκτί­να­ξης της επιρ­ρο­ής του. Όμως προ­σω­ρι­νά: Η στάση του Αλ. Αλα­βά­νου στο Δε­κέμ­βρη (όπως και στους αγώ­νες για το άρθρο 16) εμπέ­δω­σε τα ρι­ζο­σπα­στι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά στο ενω­τι­κό εγ­χεί­ρη­μα της Αρι­στε­ράς, κά­λυ­ψε τις λαϊ­κές μνή­μες από τις πε­ριό­δους του Ν. Κων­στα­ντό­που­λου και της Μ. Δα­μα­νά­κη, έθεσε τα θε­μέ­λια για τη ση­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή δύ­να­μη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Αντί­θε­τα, τα χει­ρο­κρο­τή­μα­τα των χει­ρό­τε­ρων κα­θε­στω­τι­κών δυ­νά­με­ων για τη στάση της Αλ. Πα­πα­ρή­γα, ενώ επι­φα­νεια­κά και προ­σω­ρι­νά έμοια­ζαν να ενι­σχύ­ουν το ΚΚΕ, στην ουσία έθε­ταν τα θε­μέ­λια για τη δρα­μα­τι­κή αλ­λα­γή των συ­σχε­τι­σμών στο εσω­τε­ρι­κό της Αρι­στε­ράς, που τε­λι­κά επι­βε­βαιώ­θη­κε στις εκλο­γές του 2012.

ΚΡΙΣΗ

Ποιος, όμως, ήταν ο κι­νη­τή­ρας που έδωσε στο Δε­κέμ­βρη αυτή τη δυ­να­μι­κή; Ποιος ήταν ο πα­ρά­γο­ντας που έσπρω­ξε χι­λιά­δες και χι­λιά­δες νέους αν­θρώ­πους να ανα­λά­βουν για ένα με­γά­λο χρο­νι­κό διά­στη­μα «άμεση δράση» ενά­ντια στο κα­θε­στώς και ταυ­τό­χρο­να –και ίσως κυ­ρί­ως– έσπρω­χνε μια κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία να βλέ­πει φι­λι­κά –ή έστω με ανοχή– αυτή τη δράση, κά­νο­ντας ανέ­φι­κτη την κα­τα­στο­λή;

Απορ­ρί­πτο­ντας τις με­τα­φυ­σι­κές ερ­μη­νεί­ες των ΜΜΕ (που μι­λά­νε για τα με­γά­λα γε­γο­νό­τα σαν να μι­λά­νε για πυ­ρο­τε­χνή­μα­τα που έρ­χο­νται από του που­θε­νά και κα­τα­λή­γουν στο που­θε­νά), οφεί­λου­με να ανα­ζη­τή­σου­με τις απα­ντή­σεις στην οι­κο­νο­μι­κή-κοι­νω­νι­κή, αλλά και στην πο­λι­τι­κή κρίση του κα­θε­στώ­τος στην Ελ­λά­δα, πριν ακόμα από το Δε­κέμ­βρη του 2008.

Σε αντί­θε­ση με αυτά που λέει ο Πά­γκα­λος, δεν τα φά­γα­με μαζί. Σε αντί­θε­ση με αυτά που λέει η Μέρ­κελ, δεν είναι αλή­θεια ότι οι ερ­γα­ζό­με­νοι στην Ελ­λά­δα δού­λευαν λίγο και απο­λάμ­βα­ναν πολύ. Οι μα­νά­δες και οι πα­τε­ρά­δες των δια­δη­λω­τών του Δε­κέμ­βρη είχαν πίσω τους 25 χρό­νια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης λι­τό­τη­τας.

Τα δη­μό­σια σχο­λεία και νο­σο­κο­μεία είχαν μπει σε κρίση πριν τα μνη­μό­νια, από τις μέρες του Ση­μί­τη και του Κα­ρα­μαν­λή. Το δη­μό­σιο ασφα­λι­στι­κό σύ­στη­μα είχε αρ­χί­σει να ξη­λώ­νε­ται πριν από τη λαί­λα­πα Λο­βέρ­δου-Κου­τρου­μά­νη, από τις μέρες του Σπρά­ου, του Γιαν­νί­τση, του Πα­να­γιω­τό­που­λου και του Τσι­του­ρί­δη. Η ελα­στι­κο­ποί­η­ση των ερ­γα­σια­κών σχέ­σε­ων τσά­κι­ζε κό­κα­λα πολύ πριν ο Βρού­τσης την απο­θε­ώ­σει…

Σε αυτό το έδα­φος της οι­κο­νο­μι­κής-κοι­νω­νι­κής κρί­σης είχε ήδη προ­χω­ρή­σει η πο­λι­τι­κή κρίση, με τη μορφή της απο­δυ­νά­μω­σης των βα­σι­κών «ερ­γα­λεί­ων» του κα­θε­στώ­τος που δια­σφά­λι­ζαν τον έλεγ­χο του λαού στα χρό­νια της Με­τα­πο­λί­τευ­σης. Τα μα­ζι­κά κόμ­μα­τα-πυ­λώ­νας της με­τα­πο­λι­τευ­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας είχαν ήδη με­τα­τρα­πεί σε σκιές του εαυ­τού τους. Οι μα­ζι­κές αυ­τα­πά­τες για τη ση­μα­σία της εναλ­λα­γής τους στην εξου­σία είχαν ήδη πε­ριο­ρι­στεί στο ελά­χι­στο.

Ο Δε­κέμ­βρης του 2008 ση­μά­δε­ψε την αρχή του τέ­λους του Κα­ρα­μαν­λή. Πράγ­μα­τι, σε σχε­δόν ένα χρόνο ο ΓΑΠ θα κέρ­δι­ζε την εξου­σία. Κα­νείς, όμως, δεν πα­νη­γύ­ρι­σε στους δρό­μους όπως στο 1981 ή ακόμα στο 1993. Η αί­σθη­ση ότι η Δεξιά και η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία έχουν συ­γκλί­νει απελ­πι­στι­κά, είχε ήδη εμπε­δω­θεί. Ένα τε­ρά­στιο κενό είχε δη­μιουρ­γη­θεί στο κρί­σι­μο ζή­τη­μα της δια­χεί­ρι­σης των ελ­πί­δων της με­γά­λης πλειο­ψη­φί­ας των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών μαζών.

Η αστι­κή τάξη πήρε έγκαι­ρα το μά­θη­μα του 2008. Βλέ­πο­ντας στον Δε­κέμ­βρη «ει­κό­νες από το μέλ­λον», ανα­θε­ώ­ρη­σε σε πολλά την πο­λι­τι­κή της. Ενί­σχυ­σε τις δυ­να­τό­τη­τες των κα­τα­σταλ­τι­κών μη­χα­νι­σμών του κρά­τους, ανά­γο­ντας τις πο­λι­τι­κές «ασφά­λειας» σε ύψι­στο αγαθό της αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, που γί­νε­ται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο αστι­κή και όλο και λι­γό­τε­ρο δη­μο­κρα­τία. Ενί­σχυ­σε την τα­κτι­κή του «διαί­ρει και βα­σί­λευε» ως πρώτη αρχή των ΜΜΕ, αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα των ιδε­ο­λο­γι­κών μη­χα­νι­σμών. Και, ασφα­λώς, ενί­σχυ­σε τις δυ­να­τό­τη­τες της ακρο­δε­ξιάς, της πο­λι­τι­κής δύ­να­μης που σε κρί­σι­μες στιγ­μές δεν θα έχει δι­σταγ­μούς για να χτυ­πή­σει.

Αξί­ζει να σκε­φτού­με τη δια­πί­στω­ση ότι η ανά­καμ­ψη της Χρυ­σής Αυγής ταυ­τί­ζε­ται χρο­νι­κά με την ήττα του Δε­κέμ­βρη. Η Χρυσή Αυγή έδωσε προ­τε­ραιό­τη­τα, μετά το Δε­κέμ­βρη, στη σύν­δε­σή της με τους αστυ­νο­μι­κούς, τους στρα­τιω­τι­κούς και τις οι­κο­γέ­νειές τους. Βρήκε κά­ποια ακρο­α­τή­ρια, αλλά όχι μα­ζι­κά.

Μετά την κρίση του ΛΑΟΣ, λόγω της έντα­ξης του Κα­ρα­τζα­φέ­ρη στο μνη­μο­νια­κό τόξο, η μα­ζι­κή με­τα­τό­πι­ση στε­λε­χών της αστυ­νο­μί­ας και του στρα­τού προς τους νε­ο­να­ζί της Χρυ­σής Αυγής αντα­να­κλά μια κα­θε­στω­τι­κή επι­λο­γή: την ενί­σχυ­ση μιας αδί­στα­κτης και μά­χι­μης φά­λαγ­γας.

ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΗ

Ασφα­λώς δεν υπήρ­χε τί­πο­τα προ­δια­γε­γραμ­μέ­νο στην εξέ­λι­ξη του Δε­κέμ­βρη. Η εξέ­γερ­ση της νε­ο­λαί­ας θα μπο­ρού­σε να είχε νι­κή­σει. Θα μπο­ρού­σε να είχε οδη­γή­σει στην άμεση ανα­τρο­πή της κυ­βέρ­νη­σης Κα­ρα­μαν­λή και στην επι­βο­λή μιας «προ­ο­δευ­τι­κής» στρο­φής στην ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία (με ερ­γα­τι­κές και κοι­νω­νι­κές κα­τα­κτή­σεις, με ενί­σχυ­ση των πο­λι­τι­κών δη­μο­κρα­τι­κών δι­καιω­μά­των κλπ.). Όμως αυτό είχε ως άμεση προ­ϋ­πό­θε­ση τη «διεύ­ρυν­ση» του Δε­κέμ­βρη, την επέ­κτα­σή του στο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα.

Ο Μάης του ’68 έμει­νε στην ιστο­ρία, γιατί, αν και άρ­χι­σε ως φοι­τη­τι­κό-νε­ο­λαι­ί­στι­κό γε­γο­νός, εξε­λί­χθη­κε σε ένα με­γά­λο κύμα απερ­γιών και κα­τα­λή­ψε­ων των ερ­γο­στα­σί­ων. Τη­ρου­μέ­νων των ανα­λο­γιών το ίδιο ισχύ­ει και για τους αγώ­νες της πε­ριό­δου του Πο­λυ­τε­χνεί­ου και της Με­τα­πο­λί­τευ­σης.

Το 2008 η συν­δι­κα­λι­στι­κή γρα­φειο­κρα­τία έκανε τα πάντα για να απο­κλεί­σει αυτή την προ­ο­πτι­κή. Τα συν­δι­κά­τα κρά­τη­σαν το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα σε ανα­μο­νή. Η ευ­θύ­νη βα­ρύ­νει κυ­ρί­ως τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, αλλά σε ένα βαθμό και την Αρι­στε­ρά.

Το ΚΚΕ ούτε θέ­λη­σε, ούτε επι­χεί­ρη­σε να δώσει τη μάχη. Στο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ένα τμήμα του δεν ήθελε και δεν μπο­ρού­σε, ενώ ένα τμήμα του επι­χεί­ρη­σε και δεν μπο­ρού­σε. Οι δυ­νά­μεις της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς και λόγω με­γέ­θους και λόγω πε­ριο­ρι­σμέ­νης προη­γού­με­νης εμπλο­κής στα συν­δι­κά­τα, δεν αρ­κού­σαν για να χτί­σουν μια τόσο κρί­σι­μη γέ­φυ­ρα.

Οι αναρ­χι­κοί έκα­ναν αυτό που γνω­ρί­ζουν να κά­νουν. Δί­νο­ντας έμ­φα­ση στη βία του κι­νή­μα­τος, στις επι­θέ­σεις στους «ναούς του κε­φα­λαί­ου», κο­λυ­μπού­σαν σαν το ψάρι στο νερό, όσο κρα­τού­σε η δυ­να­μι­κή της «νύ­χτας». Υπο­τι­μώ­ντας τη μα­ζι­κή δράση, υπο­τι­μώ­ντας την πο­λι­τι­κή πάλη, υπο­τι­μώ­ντας το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα, βρέ­θη­καν με­τέ­ω­ροι, όταν οι δια­δη­λώ­σεις –φυ­σιο­λο­γι­κά– υπο­χώ­ρη­σαν. Το τμήμα τους που επι­χεί­ρη­σε να προ­χω­ρή­σει, απο­μο­νω­μέ­νο πλέον, στο δρόμο της βίας εξου­δε­τε­ρώ­θη­κε μέσα από τους δια­δο­χι­κούς κύ­κλους συλ­λή­ψε­ων και δικών, που με επι­λε­κτι­κή άνεση μπο­ρού­σε να ορ­γα­νώ­σει το κα­θε­στώς.

Η εξέ­γερ­ση του Δε­κέμ­βρη του ’08 πήγε μα­κριά. Έθεσε με προ­δρο­μι­κό τρόπο κά­ποια «ερω­τή­μα­τα», που κα­νέ­να τμήμα της δεν μπο­ρού­σε να απα­ντή­σει. Παρ’ όλα αυτά υπήρ­ξε για όλους μια με­γά­λη προει­δο­ποί­η­ση.

Η λαί­λα­πα των μνη­μο­νί­ων επω­ά­ζει στο βυθό της κοι­νω­νί­ας εκρή­ξεις ακόμα πιο μα­ζι­κές και ισχυ­ρές. Όποιος πι­στεύ­ει ότι το μέλ­λον θα κρι­θεί ομαλά, συ­ντε­ταγ­μέ­να, κοι­νο­βου­λευ­τι­κά, κάνει λάθος. Όταν στην κοι­νω­νία επι­βάλ­λο­νται γόρ­διοι δε­σμοί, στο εσω­τε­ρι­κό της προ­ε­τοι­μά­ζο­νται οι δυ­νά­μεις που θα επι­χει­ρή­σουν να τους κό­ψουν. Ο Δε­κέμ­βρης του ’08 μας έδωσε μια πρώτη ει­κό­να για τις μέρες και τις νύ­χτες που έρ­χο­νται.

Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2013