Θάνος Μικρούτσικος: Αυτός ο κόσμος πρέπει να καεί

Συνέντευξη στον Οδυσσέα Ιωάννου

 

[…] Σε προσωπικό επίπεδο, δημιούργησα, έγινα γνωστός, έβγαλα χρήματα, έζησα άνετα, σε αυτό το σύστημα. Θα μπορούσε κάποιος να μου πει: «Τι θέλεις και γκρινιάζεις εσύ, αφού σε αυτό το σύστημα κατάφερες ό,τι κατάφερες». Συμφωνώ, αλλά απαντάω ευθέως πως δεν θέλω μόνο να αλλάξει αυτό το σύστημα, θέλω να καταρρεύσει! […]

Αεικίνητος και δημιουργικός, εδώ και δεκαετίες. Αιχμηρός στις πολιτικές του τοποθετήσεις και ενεργός στον δημόσιο διάλογο μέσα από όποιο βήμα τού δίνεται.

Οργώνει την Ελλάδα με ένα πιάνο και μια φωνή -τη Ρίτα Αντωνοπούλου-, κάνει σχέδια για την τέχνη του, το τραγούδι και δείχνει πως έχει ακόμη πολύ καύσιμο, όταν οι περισσότεροι της γενιάς του μοιάζουν αποτραβηγμένοι. «Ο Καβάφης του Θάνου Μικρούτσικου», με βασικό ερμηνευτή τον Κώστα Θωμαΐδη, που προσφέρει σήμερα η «Κ.Ε.», είναι η εργασία του επάνω στον ποιητή, η οποία ξεκίνησε το 1975 και ολοκληρώθηκε το 1982, με την προσθήκη τού αρκετά νεότερου «Για νάρθουν».

* Μεγάλο τόλμημα η μελοποίηση Καβάφη. Τόσο λόγω της φόρμας της ποίησής του όσο και λόγω της τεράστιας αναγνωρισιμότητάς της.

- Ο Καβάφης με απασχολούσε από το 1971. Εχω χειρόγραφα από τότε, με προσπάθειές μου να τον μελοποιήσω. Αποτύγχανα συνεχώς. Το 1975, σε ένα έργο πειραματικής μουσικής, κατάφερα να μελοποιήσω το «Η πόλις», συνειδητοποιώντας πως δεν μπορούσα να μελοποιήσω τον Καβάφη με άλλον τρόπο, παρά μόνο μέσα από τον τρόπο της λόγιας μουσικής και του πειραματικού της τμήματος. Μέχρι το 1982, αυτός ο τρόπος με χαρακτήριζε. Δεν μπορούσα να «βρω» τον Καβάφη μέσα στο έντεχνο τραγούδι. Τότε, ένας ιδιοφυής άνθρωπος, μέγας γνώστης της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και ποίησης, ο Βέλγος σκηνοθέτης Ανρί Ρονς, άλλαξε την οπτική μου και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τη μετέπειτα δουλειά μου. Μου πρότεινε να γράψω μουσική για μία παράστασή του, στις Βρυξέλλες, επάνω στον Καβάφη. Ο Ρονς μού «ξεκλείδωσε» τον Καβάφη. Από αυτή την παράσταση προέκυψε την επόμενη χρονιά ο δίσκος μου «Ο γέρος της Αλεξάνδρειας».

* Αν και οι μελοποιήσεις είναι παλαιότερες, η κυκλοφορία ενός δίσκου με μελοποιημένο Καβάφη στην Ελλάδα της κρίσης τι θα μπορούσε να νοηματοδοτεί;

- Τίποτα και πολλά. Ας σταθούμε στα πολλά. Είναι σημαντικό να επιμένουμε στα σταθερά μας σημεία. Ενα από τα πλέον σταθερά είναι ο Καβάφης, αλλά και μια σειρά άλλων σπουδαίων ποιητών μας, που τους χρειαζόμαστε περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

* Η ομορφιά και η υψηλή τέχνη είναι από μόνες τους πολιτικές -ανεξάρτητα από τη συγκυρία- ή χρειάζεται να είναι πιο «επικαιροποιημένες» και λιγότερο «αμέτοχες»;

- Πιστεύω πως υπάρχει μεγάλη τέχνη ο οποία επικαιροποιείται δίχως να χάνει τίποτα από τη μεγάλη της αξία, όπως για παράδειγμα η τέχνη του Μπρεχτ. Ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Σέξπιρ πάντα θα μας ωθούν να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, κι αυτό είναι σπουδαίο πολιτικό μήνυμα.

* Είσαι υπέρμαχος της άποψης του Μπρεχτ πως το καινούργιο περιεχόμενο χρειάζεται και καινούργια φόρμα. Πώς πρέπει να είναι το τραγούδι στην εποχή μας;

- Η κάθε εποχή και η κάθε δραματική συγκυρία θέλει καινούργια φόρμα. Βέβαια, κάθε εποχή διαμορφώνει τη δική της φόρμα, γιατί η φόρμα δεν είναι τίποτα άλλο από κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη. Στο τραγούδι, το μπλέξιμο που γίνεται είναι πως περιεχόμενο δεν είναι ο στίχος και το μήνυμά του, αλλά το κράμα στίχου και μουσικής. Αυτό το κράμα θα πρέπει να διακρίνεται από καινούργια φόρμα.

* Θα σήκωνε η εποχή μας δίσκους σαν την «Καντάτα για τη Μακρόνησο» ή τα «Τροπάρια για φονιάδες»;

- Απολύτως, αλλά με την εξής παρατήρηση: το κοινό δεν είναι ένα ομοιογενοποιημένο σώμα. Η κάθε εποχή είχε το κομμάτι εκείνο που έβλεπε προς τη νεοελληνική κουλτούρα, άλλοτε μικρό και άλλοτε μεγαλύτερο, ανάλογα με την κοινωνική συγκυρία και το ρόλο των μεγάλων ΜΜΕ, και ένα άλλο το οποίο ακολουθούσε την πιο τυποποιημένη εκδοχή.

* Είσαι ενεργός στο δημόσιο διάλογο μέσω συνεντεύξεων και αρθρογραφίας. Στην ηλικία των 65 και ύστερα από τόσες δεκαετίες έντονης πολιτικοποίησης, δεν υπάρχει κάποια κόπωση ή απογοήτευση;

- Δεν το σκέφτομαι καθόλου! Μία κάποια απογοήτευση και κόπωση ένιωσα την περίοδο της πλαστής ευμάρειας του Σημίτη. Τώρα το βλέπω πολύ πιο αγωνιστικά. Επικεντρώνομαι στη μεγάλη εικόνα. Η μεγάλη εικόνα είναι η τρομακτική βαρβαρότητα του καιρού μας. Η γενιά του πατέρα μου είχε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη βαρβαρότητα των πενήντα εκατομμυρίων νεκρών. Είναι γραφτό, φαίνεται, κάθε μία ή κάθε δύο γενιές να βιώνουμε μία αντίστοιχη φρίκη. Σήμερα βιώνουμε τον καπιταλισμό στην πιο βάρβαρη εκδοχή του. Τόσο από την αλαζονεία του -ότι έπαιζε πια μόνος του στο γήπεδο- όσο και από τη φύση του να γεννάει κρίσεις μέσα από τις οποίες βοηθάει τη συσσώρευση χρήματος και εξουσίας σε όλο και πιο λίγους.

* Ξέρουμε τι δεν θέλουμε. Είμαστε σίγουροι για το τι θέλουμε και το δρόμο μέχρι εκεί ή «αξίζει να ρισκάρουμε σε απάτητους δρόμους, και πρέπει να γίνουμε εμείς ο δρόμος»;

- Θα σου πω το εξής. Σε προσωπικό επίπεδο, δημιούργησα, έγινα γνωστός, έβγαλα χρήματα, έζησα άνετα, σε αυτό το σύστημα. Θα μπορούσε κάποιος να μου πει: «Τι θέλεις και γκρινιάζεις εσύ, αφού σε αυτό το σύστημα κατάφερες ό,τι κατάφερες». Συμφωνώ, αλλά απαντάω ευθέως πως δεν θέλω μόνο να αλλάξει αυτό το σύστημα, θέλω να καταρρεύσει! Εχοντας επίγνωση πως αυτό δεν πρόκειται να γίνει άμεσα στα επόμενα χρόνια, προσπαθώ όπου σταθώ να πείσω πως αυτό το σύστημα είναι πια επικίνδυνο για τον άνθρωπο και τροχοπέδη για την πρόοδό του. Διαλύει τον άνθρωπο και τον πλανήτη. Μπορεί το 18ο αιώνα να βοήθησε την ανθρωπότητα, αλλά σήμερα τη διαλύει. Το μέλλον μας χρειάζεται μία κοινή αφετηρία για όλους. Ολα τα παιδιά του κόσμου που γεννιούνται να βρίσκονται επάνω στην ίδια γραμμή, και από εκεί και πέρα η εξέλιξη του καθενός είναι άλλη ιστορία. Αύριο το πρωί θα ξυπνήσουν χιλιάδες παιδιά -μόνο στο Λεκανοπέδιο- χωρίς γάλα. Αυτός ο κόσμος πρέπει να καεί! 7