ΤΙ ΚΟΜΜΑ;

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΙΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ*

Λόγος δεν μου πέφτει, αλλά δεν μπορώ να μην ομολογήσω ότι παρακολουθώ με ενδιαφέρον (και με μια δόση επαγγελματικής διαστροφής) τις συζητήσεις, τις διαρροές και τις δημόσιες τοποθετήσεις στελεχών και μελών του ΣΥΡΙΖΑ ενόψει του συνεδρίου του. Παρ' ότι το σημαντικό για τους πολίτες που έχουν εναποθέσει προσδοκίες στην Αριστερά είναι το πρόγραμμα, οι θέσεις, οι προτάσεις, η στρατηγική, το θέμα τι είδους κόμμα θα είναι μετά το (επαν)ιδρυτικό του συνέδριο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι αδιάφορο.

Εκ πρώτης όψεως τα θέματα της δομής, των εσωτερικών σχέσεων για τον κόσμο που δεν έχει εμπειρία κομματικού βίου μυρίζουν λίγο... Βυζάντιο, ίσως και να απωθούν. Αλλά για τον πυρήνα των ανθρώπων της Αριστεράς, που έχουν εμπειρία οργανωμένης πολιτικής ζωής (οδυνηρή, ευχάριστη ή ένα μείγμα από τα δύο), το ερώτημα «τι κόμμα» είναι η άλλη όψη του ερωτήματος «ποια πολιτική». Και οι απαντήσεις σ' αυτά έχουν σημασία όχι μόνο για τους ενταγμένους συντελεστές της «κομματογένεσης», αλλά και για τους ανένταχτους, που παρακολουθούν από απόσταση ασφαλείας (ή ανασφάλειας) τη διεργασία αυτή (μεταξύ των οποίων και ο γράφων).

Ας θυμηθούμε τα παλιά. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρακτικά προέκυψε από την απόγνωση. Γεννήθηκε από μια μεγάλη διάσπαση και πολλές μικρότερες διασπάσεις που καταγράφηκαν στην Αριστερά. Είναι προϊόν της κρίσης της που τη διαπέρασε μετά το 1989.

Η κρίση αυτή δεν αφορούσε μόνο τη διάψευση των προσδοκιών, την κατάρρευση των οραμάτων, τον κλονισμό των ιδεολογικών «πίστεων» που τροφοδότησε η θεαματική κατεδάφιση του (αν)ύπαρκτου σοσιαλισμού. Αφορούσε και το ξεβόλεμα ανθρώπων που είχαν συνηθίσει σε μια κάποια κομματική ρουτίνα. Αφορούσε την απουσία προστατευτικής ομπρέλας, την αποκοπή από τις παραδοσιακές κομματικές δομές, τις αυστηρά προσηλωμένες στην ιεραρχία, στην αρχή της πλειοψηφίας, στις ηγετικές πυραμίδες.

Οι άνθρωποι που ξεκίνησαν την πρωτοβουλία συγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ, παρ' ότι τίποτα δεν αποδεικνύει ότι είχαν πράγματι απαλλαγεί από την παραδοσιακή κομματική κουλτούρα, επέλεξαν τον δύσκολο, τον πολύ δύσκολο δρόμο. Ο ΣΥΡΙΖΑ των πολλών συνιστωσών, που για πολλά χρόνια ακούγονταν στ' αυτιά των πολιτών σαν ονόματα εξωτικών πουλιών, υπήρξε ένα εξαιρετικά πρωτότυπο πολιτικό εγχείρημα που χάραζε πορεία σε αχαρτογράφητα νερά.

Η λειτουργία στη βάση της πολιτικής ομοφωνίας που περιορίζει τους συσχετισμούς ισχύος και εξουσίας, την ηγεμονία των δυνατών επί των αδυνάμων, μπορεί να φαίνεται δύσκαμπτη, δυσλειτουργική και χρονοβόρα. Πλην όμως υπήρξε πολιτικά και ιδεολογικά παραγωγική για μια Αριστερά που σε πολλά πεδία έπρεπε να επανεκκινήσει από μηδενική βάση.

Αυτή η αντιιεραρχική, και από πολλές απόψεις αντι-κομματική λειτουργία, επιβλήθηκε από τα πράγματα. Από την πρόθεση του ΣΥΡΙΖΑ να λειτουργήσει ως μέτωπο ανασύνθεσης της κατακερματισμένης Αριστεράς των πολλών αποχρώσεων και των πολλών -ισμών, με μοναδική ίσως συνισταμένη το πώς θα είναι χρήσιμη στην κοινωνία υπέρ της οποίας υπάρχει.

Το εγχείρημα πέτυχε, μέσα από πολλές διαδοχικές αποτυχίες κι επιτυχίες του. Επικρίθηκε για κακοφωνία, πολυφωνία, Βαβυλωνία, ασυνεννοησία, αλλά αυτό που προβάλλεται ως θεμελιώδης αναπηρία του ίσως ήταν πολύ πιο έντιμο απέναντι στην κοινωνία, διαφανές και δημοκρατικό στη σχέση του μ' αυτήν.

Φυσικά, για να μην εξωραΐζουμε τα πράγματα, προφανώς στον ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών, της ομοφωνίας και της σύνθεσης δεν αποφεύχθηκε η αναπαραγωγή «ασθενειών» του κλασικού κομματισμού. Ήταν αντιληπτοί και σε τρίτους οι παραγοντισμοί, οι διαγκωνισμοί, οι ανταγωνισμοί και οι μικρομεγαλισμοί ανάμεσα στις συνιστώσες, από τις οποίες κάθε μια προσπαθούσε να υπερασπιστεί την αυτοτέλεια του «μαγαζιού» της, χωρίς την επίγνωση ότι το ειδικό βάρος κάθε μιας στην κοινωνία μπορεί να ήταν ασήμαντο έως μηδενικό, ενώ ήταν η σύνθεση που επιβραβευόταν.

Αυτές τις ασθένειες, αν θυμάμαι σωστά, έγινε προσπάθεια να τις υπερβεί πριν από 3-4 χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ με την απόπειρα δημιουργίας του «ΣΥΡΙΖΑ των μελών». Απόπειρα που πάγωσε για λόγους που ποτέ δεν εξηγήθηκαν πειστικά. Το εγχείρημα θα κάλυπτε δυο ανάγκες: Πρώτον, την προσέλκυση των ανένταχτων αριστερών που είχαν επαναδραστηριοποιηθεί πολιτικά, αλλά δεν είχαν διάθεση να περάσουν από το «κανάλι» μιας συνιστώσας. Δεύτερον, τη θεσμοθέτηση της διπλής σχέσης μέλους, του διπλού δεσμού για τους ενταγμένους, τόσο με το κόμμα ή τη συνιστώσα τους όσο και με τον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ.

Η ισορροπία που θα προέκυπτε από μια τέτοια διπλή σχέση θα ήταν, βεβαίως, πειραματική, λεπτή και υψηλού ρίσκου. Αλλά πάντως πιο κοντά στις ανάγκες της κοινωνίας για νέου τύπου ριζοσπαστική πολιτικοποίηση. Εξάλλου ένα από τα αποτελέσματα της μνημονιακής μας τραγωδίας είναι χρεωκοπία του αστικού κομματικού συστήματος, τόσο στις πολιτικές του όσο και στις μορφές οργάνωσής του. Το να προσπαθείς να «κοπιάρεις» τον παραδοσιακό κομματισμό την ώρα που πνέει τα λοίσθια μοιάζει με συνταγή αυτοευνουχισμού.

Αυτά τα ολίγα, και ας μην εκληφθούν ως έξωθεν παρέμβαση στα κομματικά δρώμενα του ΣΥΡΙΖΑ.

*Δημοσιεύθηκε στην «Αυγή» την Κυριακή 26 Μαΐου 2013